Kanuni Sultan Süleyman'ın kızı Mihrimah Sultan'ın Portresi

İmparator Süleyman’ın Kızı Cameria [Mihrimah Sultan] (1522-1578)

Cristofano dell’Altissimo’nun (1530-1605) ardından (?)

İtalyan Okulu, 16. yüzyıl (?)

Tuval üzerine yağlıboya, 98,5 x 67,8 cm.

Bu eser, çeşitli koleksiyonlardaki benzer örneklere dayanarak, 16. yüzyılda Avrupalı ressamlar tarafından  sıklıkla yapılmış  Mihrimah Sultan portrelerinden biridir.

Kahverengi çiçek desenli sade elbisesinin üzerinde başında zengin taşlarla süslü gösterişli bir yüksek başlık taşıyan figürün arkasındaki koyu zeminde sol üstte “Cameria Solimani Imparator Filia”  (Sultan Süleyman’ın Kızı Cameria), sağ üstte ise “Rostanis Bassae Vxor 1541” (Rüstem Paşa’nın Karısı, 1541) yazılıdır. Buradaki tarih, olasılıkla resmin yapıldığı tarihi belirtmez. Farklı sanatçılar tarafından yapılmış benzer portrelerin hemen hepsinde bulunan bu tarih ve yazılı ibarenin, olasılıkla orijinal ilk portreyi tekrarlayarak süregelen bir tanımlama olduğu düşünülebilir.

Portrenin,  Londra’daki Courtauld Enstitüsü’nde , Lacock Wiltshire’da Ulusal Miras Koleksiyonu’nda ve Polonya’da Mazovian Müzesi’nde bulunan yine dörtte üç  profil şeklindeki portrelerin  yanı sıra; Floransa’daki Uffizi Galerisi’nde ve ayrıca Türkiye’de Topkapı Sarayı Müzesi  ile Rahmi Koç koleksiyonlarında büst portre şeklinde benzer örnekleri yer almaktadır.

Resimlerin kaynağı, 16. yüzyıl İtalyan hümanist aydınlarından Piskopos Paolo Giovio’nun (1483-1552) koleksiyonu olmalıdır. İleri gelenlerin portrelerinden oluşan koleksiyonunu 1543’e kadar Roma’da sergileyen Giovio,  koleksiyonu bu tarihten itibaren Como’da yaptırdığı Musaeum adlı evine nakletmiştir. 1569’da koleksiyonun neredeyse tümünün yok olmasına neden olan sel felaketinden sonra tutulan bir envanterde “Türkler Salonu”ndan (Sala de’ Turchi) söz edilmektedir. Vasari, 1568 tarihli kayıtlarında bu koleksiyonda Tiziano’ya ait birer Hürrem ve Mihrimah Sultan porteleri gördüğünden bahseder. Ayrıca İtalyan ressam Cristofano dell’ Altissimo’nun, Cosimo I de’ Medici için bu koleksiyondaki resimleri kopyaladığı bilinir. Bugün Uffizi Galerisi’nde sergilenen bu resimler arasında yer alan Mihrimah Sultan portresinin, Floransa’daki 1557 tarihli kayıtlarda adının geçtiği tespit edilmiştir. Buna dayanarak, portrenin, Giovio’nun öldüğü 1552 ile 1557 yılları arasına tarihlenebileceği düşünülmektedir.

Kanuni Sultan Süleyman’la (1494-1566) Hürrem Sultan’ın (ö. 1558) kızları olan Mihrimah Sultan (1522-1578) 1539’da Diyarbakır Beylerbeyi Rüstem Paşa ile evlendirilmiştir. 1544-1553 ve 1555-1561 yıllarında sadrazam olan Rüstem Paşa’dan, Ayşe Hümaşah ve Osman isimli iki çocuğu olmuştur. Babası Kanuni Sultan Süleyman ve kardeşi Sultan II. Selim dönemlerinde haremde söz sahibi olan Mihrimah Sultan, tarihe baniliği ile geçmiş; Mimar Sinan’a Üsküdar’da ve Edirnekapı’da, kendi adına birer cami ve külliye yaptırmıştır.

Figürün diğer örneklerde de benzer biçimde yinelenen kıyafeti ve başlığı dönemin Türk modasını yansıtır. Belli ki Osmanlı tarzının Avrupa’da görünür kılındığı 16. yüzyılda, annesi Hürrem Sultan kadar Mihrimah Sultan da idealize edilmiş egzotik bir Osmanlı kadınını temsil etmiş ve dönemin ressamlarına esin kaynağı olmuştur.

Kaynak: Pera Müzesi